مقدمه‌ای بر فقه شیعه (کتاب)

مقدمه‌ای بر فقه شیعه، کلیات و کتاب‌شناسی تألیف سید حسین مدرسی طباطبایی به زبان انگلیسی و ترجمه فارسی محمدآصف فکرت است. این کتاب حاوی اطلاعاتی در مورد مکتب فقهی شیعه و مبانی آن، کلیاتی درباره اصول فقه و ادوار مختلف فقه شیعه و معرفی کتب مهم فقهی و اصولی شیعه اعم از فقه استدلالی و رساله‌های عملیه است.

نویسنده

سیدحسین مدرسی طباطبایی سال ۱۳۲۰ش در قم متولد شد. پس از تحصیلات جدید به حوزه علمیه پیوست. سطوح عالی فقه و اصول را نزد محمد فاضل لنکرانی، حسین نوری همدانی، یوسف صانعی و سید محمدباقر سلطانی و متون فلسفی را نزد محمدی گیلانی، جوادی آملی، محمد شاه‌آبادی و مرتضی مطهری فراگرفت. خارج فقه و اصول را عمدتاً در درس سید محمد محقق داماد و مرتضی حائری شرکت کرد. از سال ۱۳۵۵ش به صورت پراکنده و از سال ۱۳۵۸ش مداوم برای ادامه تحصیلات جدید در انگلستان به سر برد. در سال ۱۳۶۱ش دوره دکتری خود را در دانشگاه آکسفورد انگلستان به پایان برد و برای تدریس به دانشگاه پرینستون آمریکا دعوت شد که از آن زمان تاکنون در همان‌جا مقیم و عهده‌دار کرسی Bayard Dodge آن دانشگاه است. او همزمان در دانشکده مطالعات بین‌المللی دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک و در کالج سینت انتونی دانشگاه آکسفورد نیز عهده‌دار کرسی دانشگاه است. همچنین به تناوب در دانشکدۀ حقوق دانشگاه ییل و هاروارد نیز تدریس کرده و مدّت نه سال عضو شورای‌عالی نظارت بر دانشگاه هاروارد بوده است. وی آثار فراوانی دارد.

انگیزه تألیف

هدف نگارنده چنان‌که در مقدمه ذکر کرده، آشناساختن فقه‌پژوهان با کلیاتی از فقه شیعه و معرفی منابع مهم فقهی و اصول فقه شیعه و معرفی مکتب تشیع و محتوای فرهنگ غنی آن و پرکردن خلأیی که در این زمینه وجود داشته، است.

ساختار کتاب

کتاب در دو قسمت اصلی تدوین شده است:

• قسمت اول، بحث درباره ساختمان کلی فقه شیعه.
• قسمت دوم، بخشی از مهم‌ترین منابع فقهی شیعه به صورت مأخذ شناسی معرفی شده و مآخذ کتاب و مشخصات کتابخانه‌ها نیز آورده شده است.

محتوا

در قسمت اول، کلیاتی درباره فقه شیعه ارائه شده و مکتب فقهی شیعه و مبانی آن، کلیاتی درباره اصول فقه شیعه و ویژگی‌های آن، رئوس مطالب مهم مندرج در فقه شیعه، ادوار مختلف فقه شیعه و دوران پویایی و رکود آن مورد بحث و بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

در بخش دوم و اصلی، مهم‌ترین منابع فقه شیعه به صورتی اجمالی معرفی شده که آن هم در دو قسم فقه استدلالی و چند نمونه از رساله‌های عملیه ارائه گردیده است.

در این بخش از کتاب لیست منتخبی از کتاب‌های موجود و قابل دست‌یابی در زمینه فقه شیعه اعم از متون جامع و تک‌نگاری‌ها که به وسیله فقهای مشهور شیعه به نگارش درآمده، معرفی می‌گردد. بیشتر این دانشمندان و فقها کسانی هستند که در مآخذ فقهی به آثار آنان استناد شده و از آنان فتاوا و اقوال فقهی نقل می‌گردد.

در معرفی منابع؛ اسم منبع، نسخه‌های مختلف موجود از آن، محل نگه‌داری منبع، نگارنده، محل چاپ و نام ناشر و تاریخ نشر آن‌ها بیان گردیده است.

کتب معرفی‌شده در این اثر بر اساس ترتیب تاریخی و با توجه به تاریخ وفات مؤلفان تنظیم گردیده است. تنها آثار فقهی صرف در این فهرست‌ها معرفی می‌شود و آثار علمی به معنای اخص در باب مسائلی مانند وقت و قبله و مقدار کر و اوزان و مقادیر و ارث و وصایا که بیشتر جنبه ریاضی دارد، هم‌چنین کتاب‌های در باب دعا و مستحبات و اسرار عبادات که بیشتر جنبه اخلاق اسلامی دارد، یا آثاری که در باب مسائل اجتهاد و تقلید نوشته شده که بیشتر مربوط به اصول فقه بوده، در این لیست‌ها نیامده است.

کلیه تواریخ در این بخش قمری و زبان کلیه آثار، عربی است. نسخ خطی که برای هر اثر ذکر می‌شود، در بیشتر موارد بر اساس قدمت آن‌ها ذکر گردیده و در مورد آثار قرن نهم به بعد، اگر در یک کتابخانه بیش از یک نسخه وجود داشته باشد برای دوری از تکرار اسم کتابخانه، نسخه‌های متأخرتر، پس از نسخه‌های قدیمی‌تر ذکر شده است.

در پایان، مآخذ و مشخصات کتابخانه‌ها و فهارس تفصیلی آمده است. نام کتاب‌خانه‌ها به صورت اختصاری ذکر شده و نام کامل و مشخصات فهرست هر یک در پایان کتاب در بخش مآخذ آمده است.

پانویس

منابع

• طباطبایی، سیدحسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مترجم: محمد آصف فکرت، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۴۱۰ق.
• مقاله آثار و مقاله‌شناسی دکتر حسین مدرسی طباطبایی، سایت کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران، تاریخ مشاهده: ۲۹ آبان ۱۳۹۹ش.